Deze stelling verscheen op het bord in de partij tussen Velimir Ivic en Lucas van Foreest na de 31e zet van zwart. Ivic speelde daarvoor 31. Le4-b1 en Lucas antwoordde na iets meer dan twee minuten nadenken 31. … De7-e6. Wat is nu de beste zet voor wit?
Eenvoudige tactische opgave
Ik kwam deze stelling voor het eerst tegen op Facebook. Jovan Petronic plaatste deze stelling met de tekst:
“White misses beauty win after lucky Black blunders. If too hard, press your engine for more info.”
Nou die engine had ik bepaald niet nodig. Na een seconde of dertig vond ik de juiste oplossing. Dat is natuurlijk makkelijk praten. Tijdens een partij is er nooit iemand die zegt:
“Effe goed kijken, je hebt een winnende tactiek!”
Maar je verwacht inderdaad dat spelers van dit kaliber zoiets wel opmerken. Het is voor mij natuurlijk onmogelijk om na te gaan wat Lucas gedacht heeft in deze stelling. Was hij bevreesd voor een zet als Tc5-c8+ en speelde hij daarom de dame naar e6? Als zwart de toren met het paard neemt is het inderdaad einde oefening. Want dan krijgt wit de beschikking over veld f5. Er ontstaat een matdreiging waaraan weinig meer te doen is.
Het punt is natuurlijk dat Tc8+ helemaal geen dreiging is. Zwart hoeft de toren niet te slaan. Hij kan ook met de toren het schaakje verdedigen en dan is er niks aan de hand. Maar 31. … De7-e6 is natuurlijk een blunder van formaat. Wit heeft simpel 32. Lb1-f5! en de stukken kunnen in de doos. De loper is taboe op straffe van mat of dameverlies en wijken met de dame kost een hele toren.
Het enige wat je over 32. Lf5 nog zou kunnen zeggen is dat het een wat ongebruikelijke tactiek is. Wat wellicht ook een rol speelt? Misschien geloofde Ivic ook niet dat zijn tactisch vaardige tegenstander op deze manier zou blunderen.
Wederzijdse schaakblindheid?
Kennelijk was dit een gevalletje van wederzijdse schaakblindheid. Ivic zag dat zijn dame werd aangevallen en trok deze na 23 seconden denken terug naar e2. Het droge commentaar van Jacob Aagaard op Facebook: “Ivic misses too many tactics”. Over zijn spel kan ik natuurlijk niet oordelen, maar Ivic ging hier toch wel samen met Lucas een beetje de mist in. Lucas had trouwens drie redelijke alternatieven: 31. … Tc7, 31. … Td8 of 31. … b5. Want zoals gezegd: de dreiging Tc8+ was geen echte dreiging.
Zoeken in de juiste volgorde
Vanuit je luie stoel is het natuurlijk makkelijk oordelen. Hoe zit het eigenlijk met mijn eigen tactische vaardigheden? Ik los dagelijks puzzeltjes op, dus…? Inderdaad heb ik daarin een zekere handigheid verworven. Maar dat betekent niet dat het altijd van een leien dakje gaat. Neem de volgende stelling.
Ik beken maar meteen: zelfs na heel lang turen kwam ik er niet uit. De oorzaak? Of moet ik zeggen oorzaken? Ik bleef hardnekkig vasthouden aan één zet en keek er keer op keer naar. Toen het eindelijk tot mijn hersenen doordrong dat die zet niet werkte ging ik naar allerlei andere, soms belachelijke, zetten kijken.
Het overkomt me wel vaker dat ik zo halsstarrig blijf hangen aan een zet. Je blik een beetje verbreden kan bepaald geen kwaad. Dat deed ik dan ook, maar zonder een goede strategie. Die is van een verbijsterende eenvoud. Denk je dat er een tactische wending in de stelling zit? Kijk dan achtereenvolgens naar de volgende zetten:
- Schaakzetten (of schaakgeven en slaan)
- Slaan / pakken / offer
- (Mat) dreigingen
Toegegeven: de eerste stap heb ik eindeloos herhaald. Hoe vaak ik wel niet in gedachten 1. Txh7+ heb gespeeld? Geen idee. Maar wat ik ook probeerde, het werkte niet. Eigenlijk kan je dat makkelijk nagaan: 1. Txh7+ Kxh7 2. Th1+ Lh6 en dan wat? Niks. Wit staat gewoon verloren. Ook 1. Dxg7+ Kg7+ is ook prut voor wit.
Meer schaakzetten zijn er niet. Waar keek ik nog meer naar? 1. Da5. Iets met Pg5 of nog iets anders met Pe5. En waarschijnlijk nog wel iets anders. Maar dat vergeet ik liever. Had ik bovenstaande formule bewust gevolgd, dan zou ik heel snel hebben ontdekt dat ook slaan, niet werkt.
Blijft over? Eureka! De dreiging!
Niet bewust mee bezig geweest. Merk op dat ik wel degelijk even naar 1. Pe5 heb gekeken, maar deze zonder verder te rekenen afwees. De dreiging van 1. Pe5 is natuurlijk 2. Pxg6+. Het enige wat ik dan nog had hoeven doen is kijken wat er gebeurt als zwart het paard neemt. Nemen met de dame leidt tot mat. Maar nemen met de loper heeft ook overwegende bezwaren. Wit wint materiaal. Nu ik er zo op terugkijk vind ik het helemaal niet moeilijk. Eigenlijk vraag ik me af: waarom kostte dat zoveel moeite? De positie van de toren op f1, het paard op f3 en de dame in diezelfde lijn schreeuwt om een zet als Pe5. En ook de dame, loper en koning op dezelfde diagonaal roepen luidkeels: hier zit wat in!
Ik geloof dat het Kotov was die in Think Like a Grandmaster adviseerde dat je elke variant maar één keer moest doorrekenen. Daar ben ik het hardgrondig mee oneens. Het kan helemaal geen kwaad om je eigen hersenspinsels een keertje na te lopen. Maar om in een soort eindeloze cirkel te blijven redeneren is bepaald geen aanrader. Een schrale troost is dat veel betere schakers ook af en toe de mist in gaan zoals uit het eerste voorbeeld blijkt.
Nog twee opgaven
d
Ik schreef al eens eerder over dit onderwerp. Kennelijk heb ik na al die tijd weinig bijgeleerd. Overigens lukte het me om de laatste twee stellingen wel binnen redelijke tijd op te lossen. Kennelijk is er nog enige hoop voor me. Zie ook: Tactiek de juiste zetten vinden en spelen en Tactiek de juiste zetten zoeken en vinden
leuke opgaven, Michel!
Bedankt!