Ongelukjes zitten in het schaakspel in een klein hoekje. Vaak zijn wij net iets te veel bezig met onze eigen plannetjes en hebben wij niet goed in de gaten waarop onze tegenstander zit te broeden.
Neem het bovenstaand diagram. Zwart speelde zijn dame naar h4 en verkeerde daarmee in de veronderstelling zijn koningin naar een actieve plek te hebben gemanoeuvreerd. Op zich klopt deze gedachte als een zwerende vinger. Helaas heeft hij een kleinigheid over het hoofd gezien. Hoe kan wit deze enthousiaste dameuitval afstraffen? Oplossing…
Je weet het natuurlijk nooit helemaal zeker. Maar het lijkt er sterk op dat wit zich lelijk heeft verslikt in de drakenvariant van het Siciliaans.
Ga maar na: halfopen c-lijn voor zwart. Verzwakte koningsstelling voor wit en actieve zwarte stukken. En niet te vergeten: een witte koningsaanval die nooit helemaal tot volle wasdom is gekomen. Voor wit is het vragen om moeilijkheden. En die krijgt hij ook. Hoe wint zwart?
Je neus volgen en dan maar zetjes proberen te doen is zelden een effectieve manier om te doorgronden wat er in een stelling aan de hand is.
Zoek de beste zet voor wit…
Als je op je intuïtie afgaat dan vermoed ik dat de kans groot is dat je zetten gaat uitproberen op de koningsvleugel. Immers zwart heeft nog niet gerokeerd. Het witte paard lijkt een dreigende positie in te nemen. Je voelt aan je water dat er ‘iets moet inzitten’. Maar wat?
Deze stelling kwam voor in een partij tussen Lev Polugaevsky en Lex Jongsma (Amsterdam IBM 1970).
Lex was vooral bekend om zijn levendige commentaar bij schaaktoernooien, zijn schaakrubriek in De Telegraaf en talloze boeken.
Alexander Kornelis Pieter (Lex) Jongsma (Stadskanaal, 1 juni 1938 – Haarlem, 3 december 2013) was in zijn jeugd een talentvolle schaker. Lex werd in 1957 kampioen van Nederland bij de jeugd. Hiermee kwalificeerde hij zich voor het jeugdwereldkampioenschap. Hij werd derde in dat toernooi. Zoiets is natuurlijk een prestatie van formaat.
Lex koos voor een maatschappelijke carrière en bereikte mede daardoor nooit grote hoogten in ons mooie spel. Hij had wel een meestertitel, maar dan in de rechten. Niet iedereen was gecharmeerd van zijn commentaren bij schaaktoernooien. Hij zat er wel eens naast. Maar dat maakte hij ruimschoots goed door zijn onderhoudende en humorvolle presentatiestijl. Commentaar leveren bij partijen is een kunst die maar weinigen goed verstaan. Hij stak er wat mij betreft met kop en schouders boven uit. Het draait tenslotte vooral om je publiek een fijne middag te bezorgen.
Terug naar de stelling. Lex speelde hier met zwart tegen Lev Polugaevsky. Polugaevsky behoorde jarenlang tot de wereldtop. Het is dus bepaald geen schande als je tegen zo’n grootheid aan het kortste eind trekt. Hoe won wit?
Heb je het wel eens meegemaakt? Je speelde een partij en kwam goed te staan. Zelfs zo goed dat je dacht ‘dit ga ik winnen’. Je beet jezelf stevig vast in de stelling, maar wat je ook deed, je vond niet de winnende voortzetting.
Het overkomt ons allemaal wel eens. Het valt me op dat wanneer ik bijvoorbeeld een schaakpuzzel probeer op te lossen, dat ik dan al snel een zet zie waarvan ik denk ‘dat is hem’! Maar wat nou als ‘het hem niet is’? Dan loop je het risico eindeloos in herhaling te vallen en uiteindelijk zie je dan hopelijk wel een keer het licht, of ook niet.
Dat is bij een puzzeltje niet zo erg. Maar in een schaakpartij is het natuurlijk bijzonder vervelend. Onlangs vond ik bij twee Duitse schaakmeesters: Georgios Soleidis alias The Big Greek en Elisabeth Paehtz een methode die praktische voordelen heeft en die je makkelijk in praktijk kunt brengen.
Even tussendoor: beide schaakmeesters hebben een kanaal op Youtube met heel veel materiaal. Soleidis in het Duits en Paehtz in het Engels.
Als je het gevoel hebt dat er een combinatie mogelijk is dan loop je simpel alle zetten die mogelijk zijn na. Je gaat op zoek naar ‘kandidaatzetten’. Daarbij is het belangrijk dat je onbevangen naar een stelling kijkt en niet meteen met een oordeel komt. Eerst de mogelijke zetten inventariseren en dan pas kijken wat de beste zetten zijn. (verder lezen)
Het is een goed idee om elke dag een paar schaakpuzzeltjes op te lossen. Daarmee scherp je jouw tactische vaardigheden verder aan. Er zijn natuurlijk talloze websites en apps. Denk aan ChessTempo, Chess.com en Chessbase om er maar een paar te noemen.
Chess Tactics Pro is een leuke app voor op je telefoon of tablet (iPhone en Android). De gratis versie geeft je elke dag zes nieuwe puzzels verdeeld over:
2 eenvoudige puzzels
2 gemiddelde puzzels
2 moeilijke puzzels
Uiteraard kun je voor een luttel bedrag nog allerlei extra puzzels kopen. Voor de kosten hoef je het niet te laten.
Hieronder vind je een voorbeeld van een ‘moeilijke’ puzzel. Wit speelt en wint. Je vindt de oplossing door op het diagram te klikken.
Ze zeggen wel eens “niets is moeilijker dan het winnen van een gewonnen stelling”. Gezien het feit dat wij schakers met enige regelmaat gewonnen stellingen verprutsen, lijkt dat een waarheid als een koe. Maar is dat ook zo?
Er is natuurlijk wel een probleem. Een goede stelling opbouwen is vaak toch een kwestie van positioneel de juiste zetten doen. Strategische overwegingen hebben daarbij meestal de overhand. Maar om een gewonnen stelling in je voordeel te beslissen is er vaak ook tactisch vernuft noodzakelijk.
Tel daarbij dat een kat in het nauw vaak rare sprongen maakt. Als je tegenstander zetten doet die je niet verwacht, dan is het bijzonder lastig om daar effectief op in te spelen.
Kortom: het vergt een wat andere manier van denken. Daar komt nog bij dat spelers de beslissende fase van een partij vaak onder tijdsdruk moeten opereren. Het is inderdaad niet gemakkelijk. Maar er is zeker wel iets te bedenken wat nog moeilijker is. (verder lezen…)
Het lijkt er op dat wit totaal verloren is. Zwart hoeft alleen maar een van de witte stukken te slaan en er ontstaat een eindspel dat eenvoudig gewonnen is. Maar wit is aan de beurt.
En dat opent bepaalde perspectieven! Kan wit remise maken? En zo ja, hoe dan? Oplossing…
Een geslaagde aanval op de koning komt zelden of nooit uit de lucht vallen. Om met succes te kunnen toeslaan moet je een zeker overwicht hebben. Dat is in het diagram rechts zeker het geval.
Zwart heeft een extra pion, maar daar heeft hij niets aan. Wit beheerst de open e-lijn en de toren kijkt gevaarlijk uit over de zevende rij. Ook de andere witte stukken nemen betere posities in dan de zwarte. Vergelijk de toren op a8 eens met die op e7!
Tel daarbij op dat er zich slechts één verdediger in de buurt van de zwarte monarch ophoudt en je voelt wel aan dat er ‘iets’ in zit. Wat is de beste zet voor wit? Oplossing…
Patroonherkenning is een van de belangrijkste aspecten bij schaken. Ervaren schakers hebben een schatkamer aan patronen in hun geheugen opgeslagen. Dat maakt het oplossen van allerhande (tactische) problemen natuurlijk een stuk makkelijker.
Een beetje schaker heeft dus absoluut geen probleem met deze stelling. Wit is aan zet. Oplossing…
