Maak jij dat ook wel eens mee? Je bent aardig op de hoogte van de theorie van je favoriete opening en dan gooit je tegenstander roet in het eten met een rare zet die je nergens in de boekjes terugvindt. Dat is even slikken, want nu moet je zelf iets bedenken.
Het overkwam me eerder dit jaar. Laat ik maar gelijk met de deur in huis vallen: achter het bord kwam ik er niet goed uit (eufemisme voor: ik zat flink te prutsen). Mijn tegenstander speelde in het Catalaans 3. – Ld7 (zie diagram).
Deze zet lijkt op het eerste gezicht belachelijk. De loper staat de andere stukken lelijk in de weg. Toch zit er wel een idee achter. In het Catalaans en natuurlijk ook in het damegambiet heeft zwart vaak problemen met de ontwikkeling van zijn dameloper. Waar moet die naar toe? (verder lezen)
Op deze manier probeert zwart het probleem snel op te lossen. Zijn bedoeling is ongetwijfeld om de loper naar c6 te spelen en zodoende tegenwicht te bieden aan de Catalaanse loper op g2. De zet 3. – Ld7 is nog bijna een ‘nieuwtje’ ook. In de online database van Chessbase vond ik slechts een partij met 3. – Ld7. Merkwaardig is dat megabase helemaal geen partijen vindt.
Het zal je niet verbazen dat deze zet werd gespeeld op relatief laag niveau (wit had een rating van 2250 en zwart, de dader, had geen rating). Zwart maakte er helemaal een potje van door ook nog eens 4. – c6 te spelen. Dat er geen partijen met deze zet bekend zijn, is een duidelijke indicatie dat de zet niet ‘geweldig’ is. Maar om dat te bepalen hebben wij niet de hulp van een grootmeester nodig.
Wat moet wit doen?
Vroeger dacht ik in mijn jeugdige overmoed meteen aan het weerleggen van zo’n duistere zet. Door ervaring wijs geworden heb ik mijn ambities wat bijgesteld. Ik besloot er niet te veel tijd aan te verspillen en ging verder met 4. Lg2. Dat bleek later ook de keuze van Komodo (en ook Houdini). Het is een prima voortzetting. Het probleem zit hem in het vervolg.
Als ik beter op de hoogte was geweest van de theorie, had ik een vergelijking kunnen maken met een reguliere variant. De loperzet is namelijk wel bekend op een wat later moment.
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. g3 d5 4. Pf3 dxc4 (het open Catalaans) 5. Lg2 Ld7 6. Pe5! (dwingt de zwarte loper als het ware naar c6) Lc6 7. Pxc6 Pxc6 8. 0-0 (wil je de zetten naspelen in je browser, klik dan hier)
Deze zetten geven een idee van de mogelijkheden. Maar dat is in het open Catalaans! En nu hoor ik sommige mensen zeggen: in de variant die jij geeft, heeft zwart toch het probleem van zijn dameloper opgelost? Inderdaad, maar daarvoor betaalt hij wel een prijs.
Achter het bord herinnerde ik me vaag het bestaan van een variant met Lc8-d7-c6. Maar hoe dat precies in elkaar zou moeten steken? Ik had totaal geen idee. Zullen wij samen kijken?
Twee ideeën
In principe kan wit twee wegen bewandelen. Een hele simpele weg is op d5 nemen en zodoende de diagonaal h1-a8 voor de zwarte loper afsluiten. In dat geval staat de loper op d7 een beetje voor aap en moet zwart een tempo verliezen om een betere plek, bijvoorbeeld f5, te bedenken. Maar is dat echt zo erg? Daar staat natuurlijk tegenover dat wit de spanning vroegtijdig opheft en zwart zich redelijk kan ontwikkelen. Je kunt daarbij ook de vraag stellen: hoe sterk is de witte loper op g2 in dat geval? Bijt die niet op graniet na een zet als c6?
De andere mogelijkheid is dus wat ik deed. Ik ging verder met 4. Lg2. Je speelt deze zet vrijwel standaard in het Catalaans. Dus veel fantasie was er niet voor nodig. Helaas ging ik op de automatische piloot verder . Zwart speelde 4. – Lc6 en ik speelde 5. Pf3? Dat is een misser. Waarom? Nu is na ruil op d5 en terugslaan met een stuk, zwart speelt bijvoorbeeld Lxd5, en daarna e4 niet meer mogelijk. Die zet blijft wel in de stelling met eerst 5. Pc3. Dat maakt alle verschil van de wereld. Zie de analyse (met hulp van mijn grote vriend Komodo).
Zo zie je maar weer eens: je tegenstander kan met zo op het eerste gezicht vreemde zetten toch aardig voor de dag komen. In deze partij klungelde ik er aardig op los en kwam er met een remise nog redelijk goed van af. Alhoewel het mij wel weer aardig wat elopuntjes kostte.