De meesten van ons kennen de groten van de 64 velden via hun schaakpartijen. De enthousiaste schaker die ook wel eens een toernooi bezoekt kan een glimp opvangen van de grote meesters.

In een enkel geval hebben wij deze goden van nabij mogen aanschouwen en als je geluk hebt zelfs een partij tegen zo iemand gespeeld. In een simultaan wel te verstaan. Maar zelden of nooit krijg je de kans de meester echt te spreken.

Het ligt niet aan deze schakers, maar aan de omstandigheden. Veel van de topschakers zijn zeer toegankelijke mensen. Ik heb het zelf ervaren in de tijd van het Interpolis schaaktoernooi. Via een kruiwagen had ik toegang tot de perszaal en het heilige der heiligen: de toernooizaal.

Wanneer de grootmeesters klaar waren met hun partij wandelde ik mee om de post mortem te aanschouwen. Niemand deed moeilijk of stelde lastige vragen. Wanneer je dan naar een zet vroeg, kreeg je vriendelijk antwoord. Natuurlijk nooit het antwoord waarop je zat te wachten. Je hoopte dat zo’n topper meteen zou inzien wat voor een briljante gedachte je opperde. Maar meestal was het, tot mijn grote teleurstelling, een zeepbel. Dat terzijde. Maar die mensen écht kennen? Het is weinigen gegeven.

Genna Sosonko, zelf ooit een topper, heeft deze ervaringen wel. Hij is een onderhoudende schrijver. Naast het feit dat hij uitstekend schrijft, heeft hij een geweldig begrip van de Russische taal en cultuur. Hij kwam tenslotte zelf van achter het ijzeren gordijn en wist hoe het er toeging. Doordat hij 40 jaar geleden de overstap naar het Westen maakte, kan hij prachtige vergelijkingen maken. Ons een intrigerend inkijkje geven in het leven van vooral de grote Sovjet meesters.

Grappig genoeg kende Sosonko niet alle wereldkampioenen die in dit boek de revue passeren persoonlijk. Het is overigens niet in tegenspraak met de titel van het boek. Het is mogelijk mensen op diverse manieren te leren kennen. Het is hem gelukt van Capablanca een boeiend portret te schetsen via zijn weduwe. Een wellicht nog vreemdere eend in de bijt is Aljechin. Maar ook daar weet Sosonko prima raad mee.

De portretten die me het meest aanspraken waren die van Vasily Smyslov en Mikhail Tal. Smyslov komt op mij over als een bijgelovige en naïeve man. Ik heb vaak om hem moeten lachen. Maar dat zal wel zijn omdat ik een scepticus ben en enige afkeer heb van alles wat met bijgeloof te maken heeft.

Het verhaal over Tal, waaraan Sosonko verreweg de meeste aandacht besteedt in zijn boek, maakte diepe indruk op me. Overigens geen vrolijke indruk. Het is naar mijn smaak een triest verhaal van een briljant talent dat zichzelf volledig ten gronde richt. Vermoedelijk kon Tal niet anders. Schaken was zijn leven. Nu is me duidelijk waarom Tal, die ene keer dat ik hem gezien heb, er zo spookachtig uitzag.

Uiteraard mag ik ‘onze’ Max Euwe niet overslaan. Ook in dat portret schiet Genna in de roos. Max komt op mij over als een karakter dat je typisch in Nederland tegen kunt komen. En misschien alleen maar in Nederland.

In mijn omgeving heb ik ook dergelijke mensen gekend. Het zijn ontzettend harde werkers, rechtlijnig, sober en ook een beetje saai. Grappig genoeg lijkt hij dat ‘saaie’ gemeen te hebben met zijn rivaal Botwinnik. De man die naast schaker ook een politicus bleek te zijn om zich staande te houden. In zijn latere leven veronderstelde Botwinnik dat hij een computer kon leren schaken aan de hand van bepaalde regels. Hij zat op een doodlopend spoor. De methode van brute force is de (voorlopige) winnaar.

Maar hiermee zal ik deze mensen vast te kort doen. Euwe heeft geweldig veel betekent voor de schaakwereld. Niet alleen op de 64 velden, maar ook in organisatorische zin. Hij was degene die er voor zorgde dat het wereldkampioenschap niet alleen eigendom was van de kampioen met al zijn nukken en grillen, maar beter werd gereguleerd. Zodat iedereen een kans kreeg om een gooi naar de titel te doen. Het betekende overigens lang niet altijd dat de strijd voortaan op gelijkwaardige voorwaarden verliep. Daarvoor had de Sovjetbureaucratie decennia lang een te grote vinger in de pap. Ook hierover kun je het nodige lezen in dit meeslepende boek.

Ach, ik stel voor dat je het boek zelf leest en er een mening over vormt. Je leert veel over het leven van deze meesters. Wellicht levert het je wel een andere kijk op. En misschien valt deze of gene van zijn voetstuk. Ik heb het boek in ieder geval in één adem uitgelezen en ben er achter gekomen dat naast een bijzonder talent, deze mensen net zo gewoon zijn als jij en ik.

Kortom: het boek is een aanrader. Meer weten/het boek bestellen…

Uitgever: New In Chess, 2013
Editie: Paperback medium
ISBN: 978-90-5691-418-9
Pagina’s: 240
Taal: English