Heb jij dat ook wel eens? Ik bedoel dat je naar een schaakpuzzel zit te staren en maar niet op het juiste idee komt om de stelling op te lossen. Daar heb ik in ieder geval wel eens last van. Soms zelfs bij tamelijk makkelijke opgaven. Overigens vertrouwde een sterke speler mij onlangs toe dat hij ook momenten van totale schaakblindheid kent. Dat is dan weer een schrale troost.

De volgende stelling ontstond in een bundesligapartij in 1998 tussen Joerg Schwalfenberg (een FIDE Meester met tegenwoordig een rating van 2298) en Rustam Kasimdzhanov uit Oezbekistan (tegenwoordig met een rating van 2662). Het krachtsverschil was groot tussen de beide heren. Maar in 1998 was de Oezbeek nog niet op zijn top. Dat kwam een paar jaar later in 2004 toen hij wereldkampioen werd.

Overigens was hij een wereldkampioen die niet in de hele schaakwereld erkent werd. De feitelijke wereldkampioen, maar dan niet van de FIDE, was natuurlijk Vladimir Kramnik.  Men kampte nog met de naweeën van het schisma in de schaakwereld. Kasimdzhanov won zijn wereldtitel in een toernooi dat wij het beste kenschetsen als een afvalrace. Of zoals sommige mensen zouden zeggen:

‘Hij was de gelukkige winnaar van een tombola’!

Deze toernooivorm bestaat nog steeds en wordt elke twee jaar georganiseerd onder de naam FIDE World Cup. De beide finalisten verkrijgen het recht om mee te spelen in het kandidatentoernooi. De winnaar van het kandidatentoernooi heeft het recht om de wereldkampioen uit te dagen in een match (zoals het natuurlijk hoort). Kortom: de World Cup is een loodzwaar toernooi, maar toch écht iets anders dan de wereldtitel.

Terug naar de stelling

Wit had zojuist 33. Td8-c8?? gespeeld. Zwart reageerde met 33. – Tc3-c1+ waarop wit zich verdedigde met 34. Pe3-f1. Wit zat al aardig in de knoei, maar de torenzet naar c8 veranderde een slechte stelling in een verloren stelling. De vraag is:

Hoe verzilvert zwart zijn voordeel?

Ik heb deze stelling gevonden op ChessTempo. Als je gebruikmaakt van de betaalde versie, dan krijg je heel wat extra informatie. Bijvoorbeeld:

• De opgave heeft een standaardrating van: 1676.8
• Gemiddeld doet men er 5 minuten en 35 seconden over om deze puzzel op te lossen (of een foute zet te doen).
• Het aantal pogingen was 2131 met een succespercentage van 56.59%

Voordat ik verder ga, stel ik voor dat je zelf de juiste oplossing zoekt. Dat is niet heel erg moeilijk. Tenminste: als je niet zoals ik last hebt van een vlaag van schaakblindheid (vervolg)

Ik hoop dat het je is gelukt om de juiste oplossing te vinden. Zoals gezegd viel het wel mee. Kasimdzhanov speelde 34. – Pf3+! Het was voor Schwalfenberg voldoende reden om de meteen de handdoek in de ring te gooien. Ga maar na. Wit heeft 3 mogelijkheden:

• 35. Dxf3 daarop volgt 35. – Txc8. Zwart staat een kwaliteit voor en dat is voldoende voor de winst.
• 35. Lxf3 Txf1+ 36. Kg2 Txf2 37. Kg1 Tf1+ 38. Kg2 Tg1+ 39. Kh3 Lf1+ gevolgd door Dxc8 -+
• 35. Kh1 Txf1+! 36. Lxf1 Dxf2 en wit loopt mat.

Het probleem is dat ik aanvankelijk 34. – Pf3+ glad over het hoofd zag. Wat is dan een manier om zo’n puzzel op te lossen als je het niet ziet? Gewoon alle zetten nalopen en alle foute zetten elimineren. Je merkt dan al snel dat de alternatieven niet werken. ChessTempo geeft ook daarover leuke informatie. Want ik was niet de enige die zat te knoeien. Men houdt namelijk ook bij welke (en hoeveel) verkeerde zetten men heeft gedaan en wat de gemiddelde rating van deze mensen was.

34…Dxc8  was bijzonder populair. Maar liefst 493 mensen met een gemiddelde rating van 1672 gingen in de fout. Raar want de reactie van wit ligt voor de hand: 35. Dxe5+ en Dxc5. en zwart heeft helemaal niks bereikt.

34…Lxf1 (453 foute pogingen met een gemiddelde rating 1721). Kennelijk was deze zet aantrekkelijk voor de iets sterkere spelers. Eerlijk is eerlijk, ik heb ook een tijdje tevergeefs geprobeerd ijzer met handen te breken. Deze zet werkt gewoon niet, bijvoorbeeld: 35. Txc5 Lc4+ 36. Lf1 Txf1+ 37. Kxg2 bxc5 38. Dxe5+ Kg8 en zwart staat verloren.

34…Txf1+ (162 foute pogingen met een gemiddelde rating 1652). Is ook niks. Wit neemt gewoon terug met de loper. 35. Lxf1 en dan heeft zwart niet beter dan 35. – Lc6. Dxc8 zou het allemaal nog erger maken. Dan volgt weer Dxe5+ en Dxc5 waarna zwart een stuk heeft verloren en de poppetjes in het doosje kan opbergen.

34…Pd3 (127 foute pogingen met een gemiddelde rating van 1703). Maar dat werkt ook niet: 35. Txc5 Pxf4 36. Txb5 (natuurlijk niet 36. Txc1 Pe2+=) en wederom heeft zwart een stuk verloren.

34…Pc6 (119 foute pogingen met een gemiddelde rating van 1744). Gek genoeg komen sommigen van de relatief sterkste spelers met de merkwaardigste oplossing. Hierna is het snel bekeken. Wit speelt 35. Tc7 en zwart heeft weinig anders dan 35. – Df8 waarna de toren op c1 het haasje is.

Deze laatste 2 zetten heb ik helemaal niet in mijn overwegingen meegenomen. Uiteindelijk zag ik zelf het licht en vond toch nog de juiste oplossing. Combineren is kennelijk niet alleen een kwestie van correct rekenen, maar ook van ‘zien’.

Voor de liefhebbers: hier kun je de hele partij naspelen…